Op 12 november 2018 organiseerde Ondernemers voor Ondernemers (OVO) in Brussel zijn jaarlijks congres dat dit jaar over ‘ondernemerschap en migratie’ ging. Luc Bonte, voorzitter OVO, schetste in zijn inleiding de problematiek van migratie. Hij nam meteen de illusie weg dat de migratiegolven van het Zuiden naar het Noorden, inzonderheid naar Europa, in de nabije toekomst zouden afnemen. Hij gaf het voorbeeld van de inkomensverschillen tussen bv. België, met een per capita jaarinkomen van 41.000 euro, en Oeganda waar dit amper 600 euro bedraagt. Oegandezen en andere Afrikanen die uit de bittere armoede willen ontsnappen, zullen daardoor op zoek blijven gaan naar een beter leven. De inkomenskloof is immers té groot, en die zal in de komende jaren niet gedicht geraken. Ondernemerschap kan helpen, maar zal zeker op korte termijn de uitdaging van de migratie niet kleiner maken. En het is niet alleen een gebrek aan ondernemerschap dat de achterstand van vele landen in het Zuiden verklaart en de migratie in gang zet.

MEER INDUSTRIE IS NODIG

Dat was een perfecte voorzet voor de keynote die gegeven werd door Jonathan Holslag, docent internationale politiek aan de VUB en tevens publicist. Ook hij was pessimistisch over de rol die ondernemerschap kan spelen om migratie uit het Zuiden tegen te houden. Hij haalde cijfers boven waaruit bleek dat Afrika het laatste decennium niet aan de winnende hand is gebleken. Het aandeel van Afrika in het wereld-BNP is op 10 jaar tijd nauwelijks gestegen, ondanks de fenomenale bevolkingsaangroei. Dat aandeel bedraagt nu 2,6%, komende van 2,4% tien jaar geleden. En voor de industrie is de toestand nog minder rooskleurig: daar bedroeg het aandeel van Afrika in de wereldindustrie tien jaar geleden 1,6% en nu is dat aandeel amper toegenomen, nl. tot 1,7%.

Afrika, zo betoogde Holslag, is in overgrote mate een diensteneconomie, gericht op de kleinhandel, en gebaseerd op de import van goederen, niet in het minst uit China. Het verklaart ook de vaak hoge schuldenpositie van die landen. Holslag: “Wat in de meeste Afrikaanse landen ontbreekt, is industrie, een verwerkende industrie, die de reële motor is van de welvaartscreatie. Een economie alleen gebaseerd op diensten kan nooit een sterke economie worden. A contrario: Duitsland als een sterke economie beschikt dan ook over één van de sterkste industrieën ter wereld.”

Volgens Holslag wordt ‘ondernemen’ sowieso steeds moeilijker. En niet alleen in het Zuiden. Boeren in het Zuiden zien hun businessmodel letterlijk en figuurlijk opdrogen door de klimaatverandering. Maar ook in het Westen wordt ‘ondernemen’ moeilijker. Dat heeft onder meer te maken met het toenemend ongelijk speelveld. Zo kunnen bv. staalbedrijven in het westen moeilijk concurreren tegen het Chinese staal dat aan dumpingprijzen op de markt komt, hoe goed en efficiënt die westerse staalfabrieken ook mogen werken.

HINDERPALEN VOOR ONDERNEMERSCHAP

Om migratie tegen te gaan is dus lokale economische ontwikkeling nodig. En niet alleen in (retail)diensten. Helaas, ook de robotisering en de automatisering zijn geen goed nieuws voor de jobcreatie, zo stelt Holslag. Dat zal niet alleen jobs wegsnijden, vooral voor laaggeschoolden, maar het zal ook westerse bedrijven tegenhouden om hun activiteiten te delocaliseren naar lagelonenlanden, bv. Afrika om daar de industrie te ontwikkelen. Bovendien zijn vele grote steden in Afrika zwaar verontreinigd hetgeen de vestiging van industriële activiteiten er niet zal bevorderen.

Holslag wees ook nog op een ander pijnpunt. Hij stelt vast dat in Afrika zowat iedereen met elkaar digitaal verbonden is maar …dat dit niet leidt tot reële connectiviteit en die bestaat in goede infrastructuur met goede wegen en toegangswegen tot bv. havens, goed functionerende markten, … Deze zwakke fysieke connectiviteit is een extra hinderpaal voor het ondernemerschap in het Zuiden.

En tenslotte speelt ook het onverantwoord aankopen door de westerse consument in het nadeel van de producent uit het Zuiden. Of kleding maatschappelijk verantwoord geproduceerd is, daar trekt de gemiddelde westerse consument zich niets van aan, hij gaat voor ‘fast fashion’, goedkoop en modieus.“Consumenten waarderen niet de bedrijven die maatschappelijk verantwoord ondernemen maar gaan voor de laagste prijs”. Holslag pleitte tenslotte ook voor een herdefiniëring van de ‘markt’. “Wij hebben een goede markt nodig die het vertrouwen van de mensen kan terugwinnen”.

Assita Kanko, de welbespraakte politica , was toch optimistischer. “Ondernemerschap kan wel degelijk het verschil maken”, betoogde ze. Want ondernemerschap gaat niet alleen over het verwerven en creëren van inkomen, het gaat ook over het herwinnen van de waardigheid, het verhogen van het zelfrespect, en het gevoel van de eigen toekomst in eigen handen te hebben. En ze verwacht des te meer van vrouwelijk ondernemerschap in het Zuiden: “Vrouwen die werken veranderen er de hele samenleving ten goede”, zo stelde Assita.

CIRCULAIRE MIGRATIE

Bouwonderneming Denys, vertegenwoordigd door algemeen directeur Bruno Geltmeyer, trad Assita Kanko bij: deze bouwgroep met een omzet van 370 miljoen euro waarvan 60 % uit export nl. projecten in het Zuiden zoals aanleg van pijpleidingen, waterinfrastructuur, energiefaciliteiten … ziet ondernemerschap er wél de economische ontwikkeling trekken. Vermits Denys met lokale mensen werkt (die ook in projecten elders in de wereld worden ingezet), komt er expertise in die landen en start men er soms eigen bedrijven op “die in de toekomst misschien onze concurrenten worden”, al zag hij dat niet als een probleem. De mensen uit het Zuiden in België opleiden en vervolgens elders in de wereld op projecten zetten is een vorm van ‘circulairemigratie’ waardoor expertise naar die landen wordt overgedragen, verduidelijkte Geltmeyer.

Het voorbeeld van de circulaire migratie, of tijdelijke migratie, werd ook sterk aanbevolen door prof. Sylvie Sarolea (UCL en advocate ) die het steevast had over ‘mobiliteit’ i.p.v. ‘migratie’. Zij betreurde dat Europa geen wettelijk beleid/kader rond economische migratie heeft. Europa en vele Europese bedrijven hebben daar nochtans nood aan en het zou voor een deel de druk op de migratieketel kunnen wegnemen.

Hans Maertens, topman van VOKA, ging hier nader op in en herhaalde dat Europa inderdaad nood heeft aan een gecontroleerde economische migratie uit het Zuiden. Hij beaamde ook dat ‘circular migration’ een interessant concept is. En dat ondernemerschap, ook door buitenlandse investeerders van bij ons, het Zuiden zeker op de weg van de economische ontwikkeling kan zetten.

Fa Quix

Prof. em. Herman Daems, Chairman of BNP Paribas Fortisand Chairman of the Board of Directors of the university KU Leuven, did the introduction of the conference about entrepreneurship and migration, in Brussels on November 12th 2018. To be successful as an entrepreneur, he said, you need to fulfill 4 essential things:

1. You need to find the needs you want to meet. And to look first in your local market
2. Use the resources that are available and create added value using them …
3. .… and create jobs, which is necessary for the development of an economy of a country
4. and develop a pride, as an entrepreneur; be proud to be successful

But success not only depends on the entrepreneur himself or herself. There should also be an institutional frame work that stimulates entrepreneurship. That means f.i. that ownership is well defined, legal security is assured, corruption is not dominating businesses, mobility is possible, amongst other things.